به لوح فلزی که تمامی ویژگی‌های عملکردی و اطلاعات ضروری برای راه‌اندازی موتور روی آن نوشته شده است، پلاک می‌گویند. یک طراح کاربلد آموزش پلاک خوانی موتورهای تکفاز و سه فاز فراگرفته و قادر است اطلاعات مورد نیاز خود را جهت راه‌اندازی صحیح موتور، از روی پلاک استخراج کند.
تفاوت موتورهای تکفاز و سه فاز
با توجه به وجود تفاوت بین اطلاعات درج شده روی پلاک دو نوع الکتروموتور، بدیهی است که آموزش پلاک خوانی موتورهای تکفاز و سه فاز نیز متفاوت است. الکتروموتور سه فاز وسیله ای الکترومکانیکی است که انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می کند. یک الکتروموتور سه فاز ولتاژ سینوسی مساوی را با استفاده از سه دسته سیم پیچ ایجاد می‌کند و مجموع ولتاژ هر فاز در واحد زمان، ثابت خواهد ماند.
در حالی که الکتروموتور تک فاز دارای دو سیم پیچ است که ولتاژ سینوسی را تامین می‌کنند. با وجود آن که حجم سیم پیچ الکتروموتور سه فاز تنها ۵/۱ برابر بیشتر است، توان انتقالی آن سه برابر الکتروموتور های القایی تک فاز می‌باشد. در نتیجه کیفیت و کاربرد الکتروموتور سه فاز بیشتر و هزینه‌ی آن بصرفه‌تر است. برق تک فاز برای کاربردهای کم مصرف نظیر مصارف خانگی مناسب است، اما برق سه فاز برای مواقعی که توان بالاتر نیاز هست نظیر مصارف صنعتی ضروری می‌باشد.
آموزش پلاک خوانی موتورهای تکفاز و سه فاز مرحله به مرحله
ولتاژ، فرکانس، فاز، جریان، نوع موتور، ضریب قدرت، اسب بخار، بازده، چرخه کاری، ضریب خدمات و حداکثر دمای محیط تنها تعدادی از پارامترهایی هستند که باید هنگام آموزش پلاک خوانی موتورهای تکفاز و سه فاز به آن‌ها توجه کرد.
ولتاژ
موتورهای تکفاز و سه فاز از لحاظ الکتریکی به نحوی طراحی شده اند که ولتاژ مورد انتظار را به همراه مقاومت تامین می‌کنند. اصول همگانی برای تولیدات الکتریکی و طراحی موتورهای الکتریکی کوچک و متوسط وجود دارند که به الکتروموتورها تنها اجازه‌ی ۵ درصد اختلاف با میزان ولتاژ معین را می دهند.
فرکانس موتورهای تکفاز و سه فاز
الکتروموتورها به نحوی ساخته شده اند که در حداکثر سرعت و با یک فرکانس ثابت که توسط شرکت نیروی برق تامین می‌شود کار می‌کنند. ۶۰ هرتز فرکانس معمولی است که روی پلاک می‌خوانید.
فاز
منظور از فاز الکتروموتور، آن نوع از توزیع بار است یک سیم قادر به تحمل آن می‌باشد. در صورتی که تنها از یک سیم استفاده شده باشد، بار بیشتری توسط آن تحمل می‌شود. در صورتی که سه عدد سیم استفاده شوند، بار الکتریکی به صورت یکنواخت بین آن‌ها پخش می‌شود. این تفاوت مهم روی پلاک، تعیین کننده‌ی میزان جریان برقی است که دریافت می‌کنید.
جریان موتورهای تکفاز و سه فاز
جریان موتورهای تکفاز و سه فاز، در واقع نوسان جریان‌های فاز یک موتور است در حالی که جریان فاز، نشانگر جریانی است که روی هر فاز موتور اندازه گیری شده است. تغییرات جریان موتور و فاز به صورت سینوسی می‌باشد.
انواع موتور
عموما دو نوع موتور AC و DC وجود دارند. موتورهای AC در برابر کنترل سرعت منعطف هستند و حین آغاز کار به نیروی کمی نیاز دارند. در حالی که موتورهای DC به خاطر هزینه‌ی کمتر و نصب راحت به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ضریب قدرت موتورهای تکفاز و سه فاز
ضریب قدرت موتورهای تکفاز و سه فاز همان کسینوس فی است که به کمک زاویه‌ی بین ولتاژ و جریان محاسبه می‌شود. محاسبه‌ی ضریب قدرت موتور فاکتور مهمی برای بسیاری از پمپ‌ها است.
اسب بخار
محاسبه‌ی اسب بخار، جریان و ولتاژ موتورهای تکفاز و سه فاز بخش مهم پلاک خوانی محسوب می‌شوند که باید به صورت روتین انجام و ثبت شوند. این داده‌ها به حفاظت از الکتروموتور در طولانی مدت کمک می‌کنند.
چرخه کاری موتورهای تکفاز و سه فاز
حتما هنگام آموزش پلاک خوانی موتورهای تکفاز و سه فاز با چرخه کاری ۱٠ دقیقه‌ای روبرو شده‌اید. این فاکتور همان نسبت زمان فعالیت به کل زمان چرخه است. منظور از کل زمان چرخه مجموع زمان فعالیت و استراحت موتور می‌باشد. بنابراین وقتی می‌گوییم یک موتور ۱۰۰ درصد چرخه کاری دارد یعنی بی‌وقفه فعال است. در حالی که وقتی موتوری ۲۵ درصد چرخه کاری دارد یعنی ۲۵ درصد از کل چرخه را کار می‌کند. ۲۵ درصد چرخه کاری یعنی مثلا ۱۵ ثانیه فعالیت و ۴۵ ثانیه استراحت.
ضریب خدمات موتورهای تکفاز و سه فاز
ضریب خدمات، اندازه گیری ظرفیت اضافه بار موتورهای تکفاز و سه فاز در بازه‌های مشخص زمانی است.
جمع بندی
یک مهندس برق کاربلد برای انجام اتوماسیون صنعتی، راه‌اندازی صحیح موتور و انتخاب درست الکتروموتور برای پروژه باید پلاک خوانی را انجام دهد. آموزش پلاک خوانی موتورهای تکفاز و سه فاز برای مهندسان ضروری است. موتورهای الکتریکی در انواع گوناگون نظیر تکفاز و سه‌فاز موجود هستند که اطلاعات منحصر به فردی دارند و خواندن هر یک از آن‌ها نیاز به تخصص و آموزش دارد.